Thường xuyên theo dõi, quan sát tôm nuôi là một trong những khâu quan trọng cơ bản giúp phát hiện bệnh sớm tại ao. Nhờ đó, người nuôi có thể đưa ra phương pháp điều trị kịp thời và hiệu quả.
Thức ăn thừa
Sức ăn là một trong những yếu tố quan trọng đánh giá sức khỏe của tôm nuôi. Nếu lượng thức ăn trong ngày còn thừa quá nhiều là một trong những dấu hiệu đầu tiên cho thấy tôm trong ao đang nhiễm bệnh. Tuy nhiên, hiện tượng tôm bỏ ăn có thể do nhiều yếu tố khác nhau như: môi trường thay đổi, tôm bị stress… Trong bất cứ trường hợp nào thì cũng cần điều chỉnh lượng thức ăn phù hợp, tránh để thức ăn thừa làm ô nhiễm môi trường. Thông qua sàng ăn có thể đánh giá được tình trạng phân, nếu phân tôm dài, không bị đứt đoạn là tôm sinh trưởng, phát triển tốt.
Ngoại hình tôm thay đổi
Có thể nhận biết dấu hiệu bệnh trên tôm một cách chính xác thông qua các đặc điểm về ngoại hình. Nếu màu sắc thân tôm, mang đổi màu, tôm bị cong thân, đục cơ, mềm vỏ (ngoài giai đoạn lột xác), phồng rộp là một trong những biểu hiện đặc trưng của tôm bị nhiễm bệnh. Người nuôi có thể dựa vào một số dấu hiệu điển hình như sau:
– Đốm đen trên vỏ tôm: Những đốm đen trên vỏ tôm do nhiều nguyên nhân trong đó nguyên nhân phổ biến là bệnh đốm đen do vi khuẩn (vỏ tôm nhám, phụ bộ bị ăn mòn, râu cụt), đốm đen do virus (TSV) đi kèm với gan tụy vàng hơn bình thường ngoài ra tôm bị đen mang do những tổn thương vật lý.
– Thay đổi màu sắc phụ bộ và sắc tố: Cơ bụng và cơ đuôi trắng đục có thể hiện tượng hoại tử và đỏ ở các vùng cơ này là biểu hiện của bệnh IMNV trên tôm. Còn tôm chỉ có chân đuôi đỏ thì thường do Taura và vi khuẩn. Ngoài ra chân bơi và chân bò của tôm có màu đen, nâu đen hoặc tái thì do môi trường ô nhiễm.
– Tôm bị mềm vỏ: Có ba nguyên nhân chính gây hiện tượng mềm vỏ tôm: thiếu khoáng, nhiễm virus và giai đoạn mãn tính (tôm 2 – 3 g mắc bệnh vi bào tử trùng cũng có hiện tượng vỏ mềm).
– Màu sắc mang thay đổi: Đen mang (nguyên nhân chủ yếu do nền đáy bẩn tạo điều kiện vi khuẩn, nấm hoặc nguyên sinh động vật phá hủy); mang vàng (có thể do virus bệnh đầu vàng (kết hợp vàng gan) hoặc xì phèn), mang đỏ do thiếu ôxy. Đục cơ (đục cơ kết hợp với cong thân do môi trường), màu trắng đục và có các điểm hoại tử nhỏ ở phần đuôi là biểu hiện của bệnh do virus, ngoài ra bệnh mảng trắng do vi khuẩn Bacillus cereus cũng làm xuất hiện các mảng trắng đục trên thân tôm.
– Gan, tụy: Khi tôm bệnh màu sắc và hình dáng của hệ gan tụy có thể thay đổi. Gan có thể bị teo, chai và dai, gan có màu vàng nhạt hoặc trắng. Đây là dấu hiệu cho thấy tôm đang mắc bệnh về gan tụy.
– Cơ thể tôm biến dạng: Tôm vểnh mang (chủ yếu do vi khuẩn), tôm cong thân kết hợp đục cơ (do thiếu khoáng và stress), cơ thể dị hình chủy đầu, phụ bộ, sống lưng là triệu chứng tôm nhiễm bệnh IHHNV.
Sinh vật bám trên tôm
Tôm có sinh vật bám bên ngoài vỏ có thể là do bacteria, protozoans, hoặc tảo. Hai nguyên nhân đầu là do nước có hàm lượng chất hữu cơ cao. Trong mọi trường hợp đều cho thấy ra tôm chậm lớn và khó lột. Một trong những dấu hiệu thông thường nhất của sức khỏe kém là hiện tượng đóng rong hay sự phát triển của các vi sinh vật trên bề mặt cơ thể tôm. Khi các sinh vật bám trên vỏ, chúng thường có khuynh hướng thu gom những chất vẩn cặn và bề ngoài tôm có màu xanh rêu hoặc bùn. Nếu tôm khỏe thì nó sẽ tự làm sạch cơ thể đều đặn và sau khi lột xác thì hiện tượng đóng rong sẽ mất đi nhưng đối với tôm yếu thì sự tự làm sạch và lột xác kém thường xuyên hơn. Nước ao nuôi bẩn thì ngoài sự ảnh hưởng tới sức khỏe tôm, còn cung cấp nhiều chất dinh dưỡng cho các sinh vật gây bệnh và vì vậy làm tăng sự phát triển của sinh vật bám trên cơ thể tôm.
Đường ruột tôm
Thông qua lượng thức ăn trong ruột tôm để đánh giá tình trạng thức khỏe tôm nuôi. Nếu thức ăn trong ruột tôm đầy, chứng tỏ tôm đang phát triển tốt, nếu đường ruột tôm ngắn hay bị đứt đoạn thì cho thấy tôm trong ao đang có dấu hiệu nhiễm bệnh hoặc lượng thức ăn không đủ theo nhu cầu của tôm. Màu sắc đường ruột cũng đánh giá được sức khỏe của tôm nuôi. Thông thường tôm khỏe, tiêu hóa thức ăn tốt, đường ruột có màu thức ăn của thức ăn công nghiệp thường là màu vàng nhạt hoặc vàng sáng. Nếu đường ruột tôm có màu đỏ, hồng là màu của xác chết tôm, chứng tỏ trong ao nuôi có tôm mang bệnh. Đường ruột của tôm có màu tái hay trắng đục là khi đường ruột của tôm bị rỗng, không có thức ăn. Dấu hiệu này cho thấy tôm đang nhiễm bệnh, cần tìm hiểu rõ nguyên nhân gây bệnh.
Thời gian đông máu tôm
Thời gian đông máu tôm có thể xác định được có hay không sự hiện diện của vi khuẩn trong máu. Để kiểm tra thời gian đông máu, lấy vài giọt máu tôm bằng kim tiêm và trải lên lam kính sau đó tính thời gian đông máu tôm. Với tôm khỏe, thời gian đông máu khoảng 10 – 30 giây, nếu thời gian đông máu quá 30 giây có thể cho thấy cơ thể tôm đang nhiễm vi khuẩn.
Diệu Châu
