Thức ăn dùng cho thủy sản được coi là một trong những yếu tố chủ chốt ảnh hưởng lớn tới năng suất nuôi, sản lượng, giá thành sản phẩm và hiệu quả kinh tế. Bên cạnh đó, việc tìm hiểu về sự phù hợp khi sử dụng thức ăn cho vật nuôi cũng quan trọng không kém.
4 loại thức ăn được sử dụng phổ biến
– Thức ăn tự nhiên: Các loại thức ăn tự nhiên cho cá luôn có sẵn trong nguồn nước, là những cơ thể sinh vật sống và phát triển tự nhiên (hoặc được nuôi trong hệ thống nuôi dùng làm thức ăn cho động vật thủy sản (như các loài rong tảo và các sinh vật phù du động vật).
Chúng có vai trò rất quan trọng đối với rất nhiều loài cá, giáp xác và thân mềm, đặc biệt ở giai đoạn đầu đời do chúng có kích thước nhỏ phù hợp với kích cỡ miệng của ấu trùng và rất giàu dinh dưỡng. Loại thức ăn này được những ngư dân tận dụng triệt để nhằm có thể làm nguồn thức ăn cho thủy sản. Giảm một phần chi phí trong chăn nuôi.
– Thức ăn tươi sống: là nguồn thức ăn từ động vật tươi sống, có giá trị kinh tế thấp, mức sinh sản tăng nhanh như: cá rô phi, mè trắng, cá bạc đầu,…Có thể chăn nuôi xen kẽ để làm thức ăn cho những động vật có giá trị kinh tế cao như lươn, ba ba, cá lăng,…
– Thức ăn công nghiệp (dạng khô hay dạng viên): trong thức ăn công nghiệp có bổ sung các vitamin, khoáng chất hỗ trợ cải thiện khả năng tiêu hóa, tăng cường hệ vi sinh đường ruột, khả năng miễn dịch tự nhiên, nâng cao tỷ lệ sống giúp vật nuôi được khỏe mạnh. Bên cạnh các khoáng chất dinh dưỡng thì trong thức ăn công nghiệp cũng được cho thêm chất dẫn dụ tạo mùi vị hấp dẫn để kích thích tôm, cá bắt mồi giúp giảm thức ăn thừa trong ao.
Thức ăn công nghiệp có hai dạng, dạng khô hoặc dạng viên. Ảnh: Hoàng Vũ (NNVN)
– Cuối cùng là thức ăn tự chế, là thức ăn do người nuôi tự phối chế chủ yếu từ các nguồn nguyên liệu sẵn có ở địa phương với quy trình chế biến đơn giản, chi phí thấp và tận dụng được các phụ phẩm, nguyên liệu có sẵn. Hiện nay, người nuôi thường sử dụng rau xanh, cỏ, cá tạp, cám gạo…và phối trộn theo công thức. Sau đó thức ăn có thể được chủ thể là người nuôi nấu chín rồi cho cá ăn, hoặc được phun nước ẩm rồi đưa vào máy ép viên, phơi khô cho cá ăn dần.
Tuy nhiên, thức ăn tự chế do không có chất kết dính, độ ẩm cao nên thường bị tan rã trong nước trước khi được tôm cá ăn, dễ gây ô nhiễm nước.
Sử dụng thức ăn công nghiệp cho cá cần lưu ý những vấn đề gì?
Tùy từng loại cá thì tập tính ăn sẽ khác nhau, nên cần lưu ý để cá bắt mồi tốt:
– Đối với cá chép, rô phi, điêu hồng, cá chim, cá tra, cá chạch bùn,… : Ăn mạnh vào tầng mặt và tầng giữa, người nuôi nên chọn các loại thức ăn dạng viên nổi để giúp cá ăn tốt.
Người nuôi cá điêu hồng nên chọn các loại thức ăn dạng viên nổi để giúp cá ăn tốt. Ảnh: Tép Bạc
– Đối với lươn, cá trê, thát lát, tai tượng…: Ăn mạnh về thức ăn dạng chìm do tập tính của vật nuôi sống ở tầng đáy.
Khi quan sát thấy cá bị stress, lúc đó độ tiêu hóa thức ăn của cá giảm rất nhiều. Do đó, đối với cá bị bệnh và yếu thì cần giảm lượng thức ăn từ 30 – 50% để tránh tình trạng dư thừa và cá không tiêu hóa được. Khi cá khỏe có thể cho ăn vượt định mức để giúp cá tăng trưởng nhanh. Ngoài ra, nếu môi trường bị ô nhiễm sẽ khiến nhiều vi khuẩn có hại phát triển, làm cá bệnh và stress, làm khả năng ăn của cá giảm theo.
Hoạt tính enzyme tiêu hóa của cá thay đổi rất nhiều khi nhiệt độ biến đổi. Khi nhiệt tăng, các enzyme tiêu hóa của cá có khuynh hướng tăng lên và hoạt tính cũng mạnh hơn. Do đó, khi nhiệt độ cao, người nuôi cần tăng lượng thức ăn lên vì cá sẽ bắt mồi tốt hơn, trao đổi chất mạnh hơn và tăng trưởng nhanh hơn so với lúc nhiệt đố xuống thấp. Còn khi nhiệt độ xuống thấp nên giảm lượng ăn xuống.
Bên cạnh đó, pH trong nước vượt ngưỡng cho phép cũng tác động đến sức ăn của cá. Do đó, khi quan sát thấy pH có biến động mạnh người nuôi nên giảm lượng ăn cho cá. Nuôi trong ao nhỏ hoặc lớn cần phải rải cho ăn đều khắp ao để đảm bảo cá có thể ăn đủ và đều. Đối với các lồng nuôi, khi cho cá ăn cần chú ý dòng chảy để tránh tình trạng thức ăn trôi ra ngoài, cá không được ăn.
