Theo nhận định của một số chuyên gia, tình hình ngập mặn mùa khô trong năm 2024 có thể diễn ra sớm hơn. Do đó, ngay từ bây giờ, việc trang bị một số giải pháp để ngăn ngừa xâm nhập mặn, trở thành việc làm hết sức cần thiết. Đảm bảo được nước sinh hoạt và phát triển sản xuất cho bà con nông dân.
Tình hình xâm ngập mặn tại nước ta
Những năm gần đây, Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) phải đối mặt với nhiều thách thức, trong đó có tình trạng xâm nhập mặn ngày càng nghiêm trọng. Nguyên nhân chính của tình trạng này là do khí hậu bị biến đổi, trái đất nóng lên khiến băng 2 đầu cực tan chảy, nước biển dâng cao, sự gia tăng sử dụng nước ở thượng nguồn sông Mê Kông.
Biến đổi khí hậu làm cho nhiệt độ trái đất tăng lên, dẫn đến lượng mưa giảm, thời gian mùa khô kéo dài. Nước biển dâng cao cũng làm cho mặn xâm nhập sâu hơn vào nội đồng. Sự gia tăng sử dụng nước ở thượng nguồn sông Mê Kông cũng làm giảm dòng chảy về ĐBSCL, khiến cho nguồn nước ngọt ngày càng khan hiếm.
Tình trạng xâm nhập mặn đã gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản xuất nông nghiệp, đời sống sinh hoạt của người dân và môi trường ở ĐBSCL. Trong mùa khô, xâm nhập mặn có thể khiến cho độ mặn ở một số vùng nội đồng lên đến 40‰, vượt ngưỡng chịu mặn của nhiều loại cây trồng, vật nuôi. Điều này đã làm cho diện tích sản xuất nông nghiệp bị thu hẹp, năng suất cây trồng, vật nuôi giảm sút, gây thiệt hại lớn cho người dân.
Ngoài ra, xâm nhập mặn cũng làm ảnh hưởng đến đời sống sinh hoạt của người dân, gây ô nhiễm nguồn nước, ảnh hưởng đến sức khỏe của người dân. Xâm nhập mặn cũng gây ảnh hưởng đến môi trường, làm suy giảm chất lượng đất, nước, ảnh hưởng đến hệ sinh thái tự nhiên.
Xâm nhập mặn là vấn đề nghiêm trọng đối với nhiều chính quyền địa phương
Tác hại của xâm nhập mặn đến sinh hoạt và phát triển kinh tế
Sau đây là một số tác hại mà xâm ngập mặn gây ra, nếu chúng ta không có biện pháp khắc phục:
Tác hại của xâm nhập mặn đến sản xuất nông nghiệp
Xâm nhập mặn gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản xuất nông nghiệp, làm giảm năng suất cây trồng, vật nuôi. Theo thống kê của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, trong những đợt xâm nhập mặn gần đây nhất, diện tích lúa bị thiệt hại lên rất lớn, dẫn đến giảm sản lượng sản phẩm, ảnh hưởng đến kinh tế của nhân dân.
Độ mặn của nước tăng cao, vượt quá ngưỡng chịu mặn của nhiều loại cây trồng. Điều này khiến cho cây trồng sinh trưởng kém, năng suất giảm sút, thậm chí có thể bị chết.
Thêm vào đó, xâm nhập mặn còn làm ảnh hưởng đến chất lượng đất, khiến đất bị chua, bạc màu, khó canh tác.
Tác hại của xâm nhập mặn đến nuôi trồng thủy sản
Nước mặn khiến cho nhiều loài thủy sản bị chết, ảnh hưởng đến sản lượng và giá cả thủy sản. Làm thay đổi môi trường sống của thủy sản, khiến cho nhiều loài thủy sản không thể sinh sản và phát triển.
Tác hại của xâm nhập mặn đến đời sống sinh hoạt
Xâm nhập mặn cũng gây ảnh hưởng đến đời sống sinh hoạt của người dân, đặc biệt là ở vùng nông thôn. Nước mặn xâm nhập vào các giếng nước, ao hồ, gây ô nhiễm nguồn nước sinh hoạt. Điều này khiến cho người dân thiếu nước sinh hoạt, ảnh hưởng đến sức khỏe.
Ngoài ta, nước mặn cũng làm cho các vật dụng sinh hoạt bị hư hỏng, như quần áo, đồ dùng gia đình,…
Tác hại của xâm nhập mặn đến môi trường
Làm suy giảm chất lượng đất, nước, ảnh hưởng đến hệ sinh thái tự nhiên. Nước mặn làm cho đất bị chua, bạc màu, khó canh tác. Khiến cho hệ sinh thái rừng ngập mặn bị suy thoái, ảnh hưởng đến đa dạng sinh học.
Đồng thời, tình trạng xâm nhập mặn kéo dài, còn làm thay đổi môi trường sống của nhiều loài động vật, thực vật, khiến cho nhiều loài bị tuyệt chủng.
Giải pháp ngăn ngừa xâm nhập mặn mùa khô 2024
Theo dự báo của Tổng cục Khí tượng Thủy văn, xâm nhập mặn mùa khô năm 2023-2024 đang được dự báo ở mức cao hơn trung bình nhiều năm. Cụ thể, độ mặn trên sông Cửu Long có thể lên đến 35‰, cao hơn trung bình nhiều năm 2 – 3‰.
Để chủ động ứng phó với xâm nhập mặn mùa khô năm 2023 – 2024, cần thực hiện đồng bộ các giải pháp sau:
Xây dựng các công trình thủy lợi mới và nâng cấp, sửa chữa các công trình thủy lợi hiện có. Đây là giải pháp quan trọng nhất nhằm ngăn chặn xâm nhập mặn. Các công trình thủy lợi mới cần được xây dựng ở vị trí phù hợp, có khả năng ngăn chặn xâm nhập mặn hiệu quả. Các công trình thủy lợi hiện có cần được nạo vét, sửa chữa, nâng cấp để đảm bảo khả năng dẫn, trữ và điều tiết nước ngọt.
Tăng cường công tác quản lý, vận hành hệ thống thủy lợi. Công tác quản lý, vận hành hệ thống thủy lợi cần được thực hiện chặt chẽ, khoa học, hiệu quả. Các địa phương cần có kế hoạch vận hành công trình thủy lợi phù hợp với từng giai đoạn xâm nhập mặn, đảm bảo lấy được lượng nước ngọt cao nhất trong thời kỳ này.
Áp dụng các giải pháp kỹ thuật canh tác thích ứng với hạn hán, xâm nhập mặn. Các địa phương cần khuyến khích nông dân áp dụng các giống cây trồng, vật nuôi có khả năng chịu mặn cao, các biện pháp kỹ thuật canh tác tiết kiệm nước, phù hợp với điều kiện hạn hán, xâm nhập mặn.
Xâm nhập mặn là quá trình thay thế nước ngọt trong các tầng chứa nước ở ven biển bằng nước mặn do sự dịch chuyển của khối nước mặn vào tầng nước ngọt. Ảnh: dantri.com.vn
Về công tác tuyên truyền, cần nâng cao nhận thức của người dân về tác hại của xâm nhập mặn, tầm quan trọng của việc sử dụng nước tiết kiệm, hiệu quả. Các địa phương cần tổ chức các buổi tuyên truyền, hội nghị, lớp tập huấn,… để người dân hiểu rõ về các giải pháp ứng phó với xâm nhập mặn, từ đó chủ động thực hiện các biện pháp cần thiết.
Về công tác kiểm tra, duy tu bảo dưỡng các hạng mục công trình cấp nước tập trung, hệ thống lọc mặn, các nhà máy nước cần thực hiện thường xuyên, định kỳ. Các nhà máy nước cần chuẩn bị đầy đủ vật tư dự phòng để kịp thời khắc phục hư hỏng, đảm bảo vận hành liên tục phục vụ nước sinh hoạt cho nhân dân.
Với sự chuẩn bị kỹ lưỡng và thực hiện đồng bộ các giải pháp trên, các địa phương sẽ chủ động ứng phó với xâm nhập mặn mùa khô năm 2023-2024, hạn chế thiệt hại đến sản xuất nông nghiệp, nuôi trồng thủy sản và sinh hoạt của người dân.
