Mặc dù kháng sinh đóng vai trò quan trọng trong ngành nuôi trồng thủy sản. Tuy nhiên, con người phải đối mặt với dư lượng kháng sinh và các loại vi khuẩn từ kháng sinh.
Theo đó, một đánh giá gần đây của FAO và Cơ quan hợp tác phát triển Na Uy (Norad) đã vạch ra một số giải pháp tiềm năng để thay thế cho kháng sinh, trong nuôi trồng thủy sản.
Nhìn nhận vấn đề thực tế
Nuôi trồng thủy sản, vấn đề mà nông dân lo lắng nhất chính là dịch bệnh. Nguyên nhân hình thành là do môi trường quản lý kém, điều kiện không được đảm bảo. Không đáp ứng đủ mức độ cho ăn, thu hoạch, thả giống kém chất lượng và nguồn dinh dưỡng không được đáp ứng đầy đủ.
Dư lượng thuốc kháng sinh ảnh hưởng trên động vật thủy sản. Ảnh: uv-vietnam.com.vn
Chính vì vậy, thuốc kháng sinh đóng vai trò quan trọng trong ngành này. Chúng được sử dụng để điều trị và phòng một số bệnh. Trong đó, một số loại thuốc được sử dụng phổ biến, phải kể đến như: Oxytetracycline (tetracycline), tetracycline, flumequine, sulfadimethoxine (sulfonamides), axit oxolinic, sarafloxacin, amoxicillin (beta-lactam), erythromycin (macrolides), trimethoprim (diaminopyrimidine) và florfenicol (amphenicol), enrofloxacin (quinolones).
Do việc lạm dụng quá nhiều kháng sinh, gây ra đột biến DNA của vi khuẩn và thu nhận gen ngang. Đã dẫn đến sự tồn tại và thiết lập hệ thống vô khuẩn kháng lại các loại kháng sinh vừa kể trên. Bên cạnh đó, kháng sinh dư thừa trên các động vật thủy sản còn gây ra một số tác hại về sức khỏe con người và môi trường xung quanh.
Những sản phẩm thay thế cho thuốc kháng sinh
Để thay thế cho kháng sinh, các nhà nghiên cứu đã sử dụng thuốc chống vi trùng, trong nuôi trồng thủy sản. Bao gồm một số sản phẩm như: Tiêm phòng, liệu pháp phage, men vi sinh, kháng thể từ lòng đỏ trứng gà, Prebiotic, dập tắt Quorum,…
Các phương pháp thay thế để giảm việc sử dụng kháng sinh trong nuôi trồng thủy sản. Ảnh: Tép Bạc
Sử dụng vắc xin
Vắc xin được bài chế từ các loại vi khuẩn, virus gây bệnh. Chúng có tác dụng làm giảm độc lực hoặc bất hoạt biến đổi gen để ngăn ngừa các vi khuẩn, virus có thể lây lan. Đây trở thành công cụ quan trọng để phòng ngừa và kiểm soát bệnh trên cái. Được coi là một trong những sản phẩm có thể thay thế thuốc kháng sinh trong nuôi trồng thủy sản.
Trong một vài năm gần đây, một số loại vắc xin Axit Nucleic đã được sử dụng và tạo ra khả năng miễn dịch tế bào và dịch thể mạnh mẽ. Chúng đã bao gồm các kháng nguyên mã hóa DNA và RNA quan tâm, dễ sản xuất và an toàn để quản lý.
Thực thể khuẩn
Thực thể khuẩn đóng vai trò quan trọng, làm ly giải và gián đoạn quá trình trao đổi chất của vi khuẩn và tiêu diệt chúng.
Trong môi trường nước biển và nước ngọt, thực thể khuẩn rất phong phú. Liệu pháp này đã được áp dụng thành công, với mục đích kiểm soát nhiễm trùng do vi khuẩn gây nên ở động vật thủy sinh.
Đã có nhiều báo cáo về liệu pháp phage, được sử dụng để chống lại các loại vi khuẩn thuộc chi Vibrionaceae. Chúng còn được ứng dụng để kiểm soát các vi khuẩn như: V parahaemolyticus, Vibrio harveyi, V alginolyticus, V anguillarum và V splendidus, những vi khuẩn lây nhiễm trên cả động vật thân mềm, giáp xác, da gai và cá.
Dập tắt đại biểu (QQ)
Dập tắt đại biểu can thiệp đến tất cả quá trình gây nhiễu cảm biến đại biểu (QS). Theo dõi mật độ của vi khuẩn và điều chỉnh lại biểu hiện của gen.
Quá trình dập tắt đại biểu sẽ thông qua các hiện tượng và cơ chế đa dạng. Các tác nhân phân tử của QQ cũng đa dạng về bản chất, bao gồm: Các enzym, hợp chất hóa học, phương thức hoạt động, v.v.
Bacteriocin
Bacteriocin được biết đến là chất hoạt tính sinh học được sản xuất bởi vi khuẩn. Đây được xem là chiến lược thay thế đầy hứa hẹn, bền vững cho việc sử dụng kháng sinh. Theo nghiên cứu, chất này có khả năng ức chế hoặc tiêu diệt vi sinh có quan hệ gần hoặc xa.
Bacteriocin cũng rất thân thiện với môi trường, có khả năng phân hủy sinh học mà không làm chết vật chủ. Chống lại mầm bệnh đường ruột và thúc đẩy vi khuẩn có lợi phát triển.
Probiotic, prebiotic, cộng sinh, probiotic và prebiotic
Trong những năm gần đây, một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng, chỉ cần duy trì sự ổn định đường ruột của động vật thủy sản. Kể cả những loại có vỉ đề có thể giảm nguy cơ mắc bệnh.
Men làm bánh là một loại lợi khuẩn phổ biến trong nuôi trồng thủy sản
Trong đó, Probiotic là loại phổ biến nhất và có ảnh hưởng tích cực đến hệ vi sinh vật. Chúng là những vi sinh vật sống, không gây bệnh được sử dụng để cải thiện sự cân bằng hệ vi sinh trong đường tiêu hóa.
Còn Prebiotics là những thành phần thực phẩm không khả thi, không thể tiêu hóa được bởi vật chủ. Tuy nhiên, chúng lại có thể tiêu hóa được các quần thể vi khuẩn cụ thể cư trú trong ruột. Do đó, đóng vai trò quan trọng là chất nền chọn lọc cho quá trình lên men của vi khuẩn.
Kháng thể từ lòng đỏ trứng gà
Kháng thể từ lòng đỏ trứng gà có tên là Globulin tạo ra hện miễn dịch thụ động. Do mức độ cao của IgY đặc hiệu với mầm bệnh. Chúng được tạo ra sau khi tiêm chủng cho gà và phương pháp chiết xuất IgY đơn giản đã được phát triển trong lòng đỏ trứng.
Globulin miễn dịch đã được chứng minh là có giá trị điều trị hiệu quả trong việc kiểm soát các mầm bệnh vi khuẩn và virus khác nhau ở cá và các động vật thủy sinh khác.
Cây thuốc
Trong những năm gần đây, cây thuốc nhận được sự quan tâm đáng kể như. Trở thành sản phẩm được lựa chọn để thay thế cho thuốc kháng sinh. Lý do là chúng dễ dàng chuẩn bị, ít chi phí, tác dụng phụ ít và hầu như tác động đến môi trường ở mức rất thấp.
Cây thuốc bao gồm các loại gia vị, rong biển, thảo mộc, các hợp chất chiết xuất từ thảo dược, các sản phẩm có nguồn gốc từ thực vật và các thành phần hoạt tính của chúng bao gồm các chất chuyển hóa thứ cấp (phenol, tinh dầu, sắc tố, alkaloid, terpenoid, v.v.).
Như vậy, việc lựa chọn các sản phẩm để thay thế kháng sinh mang lại lợi ích lớn. Mặc dù, có một số vẫn đang trong giai đoạn thử nghiệm. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu cũng đã đưa ra khuyến nghị tập trung nghiên cứu lĩnh vực nuôi trồng thủy sản. Thông quan tập trung vào sức khỏe của các sinh vật dưới nước, chú trọng vào phòng chống các loại dịch bệnh. Nâng cao kiến thức về bệnh thủy sản, hiệu quả và an toàn của thuốc thú y trong những điều kiện môi trường khác nhau.
