Sứa mặt trăng được biết đến là loài sứa có khả năng tự chữa lành vết thương, mọc lại phần phụ bị đứt, tái sinh, đảo ngược quá trình lão hoá. Những năng lực kỳ lạ này trực tiếp giúp chúng sinh tồn hiệu quả, tuy nhiên những năng lực này vẫn chưa được khai thác và áp dụng chúng vào các nhu cầu của con người, đặt biệt là tiềm năng kiểm soát bệnh ung thư.
Sứa mặt trăng có tên khoa học là Aurelia aurita có tên tiếng anh là moon jellyfish là một loài thuộc chi Aurelia. Tất cả các loài trong chi đều rất giống nhau và rất khó để xác định nếu không lấy mẫu di truyền. Cơ thể sứa gần như hoàn toàn trong mờ, thường có đường kính khoảng 25–40 cm và có thể được nhận ra nhờ bốn tuyến sinh dục hình móng ngựa, dễ dàng nhìn thấy qua đỉnh chuông và có viền xúc tu mỏng. Nó kiếm ăn bằng cách thu thập medusae, sinh vật phù du và động vật thân mềm bằng các xúc tu của mình và đưa chúng vào cơ thể để tiêu hóa. Nó chỉ có khả năng chuyển động hạn chế và trôi theo dòng nước, ngay cả khi đang bơi.
Sứa mặt trăng sống ở nhiệt độ nước biển dao động từ 6–31°C; với nhiệt độ tối ưu là 9–19°C. Nó thích vùng biển ôn đới với dòng chảy phù hợp. Nó đã được tìm thấy ở vùng nước có độ mặn thấp tới 6 phần nghìn. Mối quan hệ giữa tình trạng thiếu oxy vào mùa hè và sự phân bố của sứa mặt trăng là nổi bật trong các tháng mùa hè từ tháng 7 và tháng 8, nơi nhiệt độ cao và lượng oxy hòa tan (DO) thấp. Trong số ba điều kiện môi trường được thử nghiệm, DO đáy có ảnh hưởng đáng kể nhất đến sự phong phú của sứa mặt trăng. Sự phong phú của sứa mặt trăng là cao nhất khi nồng độ oxy hòa tan ở đáy thấp hơn 2,0 mg/L. Sứa mặt trăng cho thấy khả năng chịu đựng tốt với điều kiện DO thấp, đó là lý do tại sao mất độ của chúng vẫn tương đối cao trong mùa hè. Trong tháng 7 và tháng 8, người ta quan sát thấy rằng đàn sứa mặt trăng gồm 250 cá thể đã tiêu thụ ước tính 100% sinh khối sinh vật phù du trung sinh ở biển nội địa. tuy nhiên, hiệu suất kiếm ăn và săn mồi của những loài cá giảm đáng kể khi nồng độ DO quá thấp. Điều này cho phép giảm bớt sự cạnh tranh giữa sứa mặt trăng và các loài cá săn mồi khác đối với động vật phù du. Nồng độ DO thấp ở các vùng nước ven biển đã chứng tỏ có lợi cho sứa mặt trăng về việc kiếm ăn, tăng trưởng và sống sót.
Sứa mặt trăng có khả năng sinh tồn cực kì tốt nhờ sở hữu những năng lực kỳ lạ. Ảnh: Wikipedia
Aurelia aurita ăn sinh vật phù du bao gồm các sinh vật như động vật thân mềm, động vật giáp xác, luân trùng, giun nhiều tơ non, động vật nguyên sinh, tảo, trứng cá và các sinh vật nhỏ khác. Đôi khi, chúng cũng được nhìn thấy đang ăn động vật phù du dạng sền sệt như hydromedusae và ctenophores. Cả medusae trưởng thành và ấu trùng của Aurelia đều có tuyến trùng để bắt con mồi và bảo vệ bản thân khỏi những kẻ săn mồi. Thức ăn được bắt bằng các xúc tu chứa đầy tuyến trùng của nó, được buộc bằng chất nhầy, được đưa đến khoang dạ dày-mạch máu và được chuyển vào khoang bằng hoạt động có lông tơ. Ở đó, các enzym tiêu hóa từ các tế bào huyết thanh sẽ phân hủy thức ăn. Người ta biết rất ít về nhu cầu đối với các loại vitamin và khoáng chất cụ thể, nhưng do sự hiện diện của một số enzym tiêu hóa, nhìn chung chúng ta có thể suy luận rằng A. aurita có thể xử lý carbohydrate, protein và lipid.
Aurelia không có các bộ phận hô hấp như mang, phổi, khí quản; nó hô hấp bằng cách khuếch tán oxy từ nước qua lớp màng mỏng bao phủ cơ thể. Trong khoang dạ dày-mạch máu, nước có hàm lượng ôxy thấp có thể bị đẩy ra ngoài và nước có hàm lượng ôxy cao có thể đi vào do hoạt động của vi mao, do đó làm tăng quá trình khuếch tán ôxy qua tế bào. Tỷ lệ diện tích bề mặt màng trên thể tích lớn giúp Aurelia khuếch tán nhiều oxy và chất dinh dưỡng hơn vào tế bào.
Giai đoạn ấu trùng non, planula, có các tế bào nhỏ có lông mao và sau khi bơi tự do trong các sinh vật phù du trong một ngày hoặc lâu hơn, nó sẽ định cư trên một chất nền thích hợp, nơi nó biến đổi thành một loại polyp đặc biệt gọi là "scyphistoma", phân chia bằng cách phân chia thành ephyrae nhỏ bơi ra để lớn lên thành medusae. Kích thước tăng dần từ giai đoạn ban đầu planula đến ephyra, từ dưới 1 mm ở giai đoạn planula, lên đến khoảng 1 cm ở giai đoạn ephyra, và sau đó đến đường kính vài cm ở giai đoạn medusa. Theo National Geographic, thông thường, một trứng sứa được thụ tinh sẽ nở ra ấu trùng và ấu trùng lớn thành polyp. Polyp mọc chồi, giải phóng ra nhiều sứa trưởng thành. Những con sứa đẻ trứng và chết. Vòng đời này giống như vòng đời của bươm bướm, trong đó polyp đóng vai trò tương tự sâu bướm. Khi polyp giải phóng những con sứa, chúng chìm xuống đáy bể. Nhưng thay vì chết đi, chúng biến đổi về dạng polyp trẻ hơn.
Sứa mặt trăng sẽ không bao giờ chết vì chúng có khả năng biến đổi thành các polyp trẻ hơn để tiếp tục vòng đời của mình. Ảnh: researchgate.net
aurita có khả năng đảo ngược vòng đời khi các cá thể trở nên trẻ hơn thay vì già đi, giống như loài "sứa bất tử" Turritopsis dohrnii. Đã có một nghiên cứu trình bày rằng hệ thống cơ thể của Aurelia không bị ảnh hưởng đáng kể bởi các vật liệu nhân tạo như microbead, có thể tìm thấy trong mỹ phẩm và các sản phẩm chăm sóc cá nhân.
Aurelia aurita có thể nhận ra rằng các hạt vi nhựa không phải là thức ăn nên không có bất kỳ tác hại nào về sinh lý hoặc mô học. "Ở loài Turritopsis, đảo ngược quá trình phát triển là một phần của lộ trình có kiểm soát", Stefano Pirano, nhà sinh vật học chuyên nghiên cứu sứa bất tử tại Đại học Lecce, Italy, cho biết. "Ung thư sử dụng cơ chế gần như tương tự, là sự phát triển không kiểm soát của tế bào. Các tế bào mới được hình thành không có chủ đích". Do đó, nghiên cứu sâu về quá trình trẻ hóa và tái tạo ở sứa mặt trăng có thể mở ra hy vọng mới cho điều trị chữa ung thư.
