Cá tra dầu hiện nay đang được tổ chức Bảo tồn Thiên nhiên Thế giới IUCN đặc biệt quan tâm, vì loài cá này cho chúng ta biết được chỉ số quan trọng cho tình trạng hệ sinh thái của sông Mê Kông và đang đối mặt với nguy cơ bị tuyệt chủng.
Cá tra dầu là một loài cá nước ngọt lớn nhất trên thế giới, thuộc họ cá tra và bộ cá da trơn. Chúng có kích thước lớn, chiều dài có thể lên đến 3 mét và cân nặng tới 300 kg.
Cá có đầu to và phẳng, miệng rộng với hai râu dài ở hàm trên, vây bụng dài đến vây đuôi và vây lưng nhỏ ở phía trước. Lưng của cá có màu nâu đậm, trong khi bụng và vây có màu nhạt hơn.
Mặc dù có kích thước lớn, cá tra dầu chỉ ăn thực vật thủy sinh. Chúng có đôi mắt nằm ở phía dưới đầu và có màu trắng sang vàng. Cá tra dầu có thể được phân biệt với các loài cá da trơn khác bởi sự kém phát triển của râu và không có răng.
Cá tra dầu là một loài cá có tính di cư sinh sản, thường di chuyển từ tháng 10 đến tháng 12. Chúng di chuyển từ hồ Tonle Sap ở Campuchia vào sông Cửu Long và sau đó tiến ngược dòng vào phía Đông Bắc của Campuchia, Lào và Thái Lan để đẻ trứng.
Một con cá tra dầu giống có thể đẻ từ 50.000 đến 100.000 trứng. Tuy nhiên, hiện nay tình trạng cá tra dầu tự nhiên đang đối mặt với nguy cơ bị tuyệt chủng, do đó quá trình sinh sản của chúng cũng sẽ có những thay đổi nhất định.
Cá tra dầu trước đây đã phân bố rộng rãi trong lưu vực sông Mê Kông, từ Myanmar cho tới tây nam Trung Quốc. Tuy nhiên, vào đầu những năm 1990, quần thể loài này đã bị suy giảm đáng kể và chỉ còn được tìm thấy tại sông Mê Kông và các nhánh của nó tại Lào, Campuchia và Thái Lan.
Cá tra dầu được xem là giống cá có triển vọng trong nuôi thương phẩm. Ảnh: baovinhlong.vn
Trong thế kỷ qua, sản lượng cá tra dầu trên sông Mê Kông đã giảm đến 95%, đẩy chúng đến bờ vực tuyệt chủng. Chúng được xếp loại là loài nguy cấp trong Danh sách đỏ IUCN năm 2004 và được liệt kê trong Phụ lục I của Công ước về Bảo tồn di cư loài động vật hoang dã và Phụ lục I của Công ước CITES.
Theo nghiên cứu của Dự án bảo tồn cá Mê Kông phối hợp với Bộ Thủy sản Campuchia vào năm 2001, đã có bằng chứng cho thấy việc nạo vét và xây dựng đập đã gây thiệt hại nghiêm trọng đến các bãi đẻ của cá tra dầu, đồng thời làm giảm không gian sống và cản trở sự di chuyển của chúng.
Tuy nhiên, nguyên nhân chính dẫn đến sự suy giảm nghiêm trọng của quần thể cá tra dầu sông Mê Kông là do việc khai thác quá mức. Hiện nay, để bảo vệ loài cá này, một số nước như Thái Lan, Lào và Campuchia đã ban hành luật cấm khai thác. Tuy nhiên, tại nhiều ngôi làng ven sông Mê Kông, người dân vẫn không tuân thủ luật này.
Các nhà khoa học chỉ biết đến loài cá tra dầu từ năm 1930 khi nó được phát hiện tại một chợ cá ở Phnôm Pênh, Campuchia. Tuy nhiên, cho đến nay, vẫn chưa có nhiều nghiên cứu về loài cá này.
Vào năm 2005, một cơ quan thủy sản Thái Lan đã bắt được một con cá tra dầu có chiều dài 3m và nặng 200kg để nuôi giữ và tiến hành sinh sản nhân tạo. Tuy nhiên, con cá đã chết trong quá trình nuôi nhốt và được bán làm thực phẩm cho người dân địa phương.
Hiện nay vào năm 2023, các nhà khoa học cũng đã thành công trong việc nhân giống cá tra dầu trong môi trường nhân tạo. Đây là một bước tiến quan trọng trong việc bảo tồn loài cá này.
Cá tra dầu được sử dụng phổ biến tại các nhà hàng. Ảnh: baogiaothong.vn
Tuy nhiên, việc nuôi và chăm sóc giống cá tra dầu không hề đơn giản. Để có một mô hình nuôi cá tra dầu hiệu quả hơn, hãy tham khảo những lưu ý sau đây.
Vì số lượng cá tra dầu giống đang bị thiếu do việc đánh bắt quá mức, nếu gặp khó khăn với việc tìm kiếm cá giống tự nhiên, bạn có thể mua trực tiếp từ Thái Lan. Nước này đã thành công trong việc nhân giống giống cá tra dầu.
Vì kích thước của cá tra dầu có thể lên tới 300kg, cần phải có bể nuôi rộng và thoải mái. Nuôi cá trong ao hồ sẽ giúp cho việc phát triển của cá dễ dàng hơn.
Cần chú ý đến chế độ ăn uống và bữa ăn của giống cá tra để đảm bảo cung cấp đầy đủ dinh dưỡng cho cá phát triển tốt. Hơn nữa, cần kết hợp giữa thức ăn thực vật và tổng hợp để cá có thể lớn nhanh chóng.
Hãy học hỏi thêm kinh nghiệm và kỹ thuật nuôi cá tra dầu từ Thái Lan và áp dụng cho mô hình nuôi của bà con.
Để tránh các bệnh thường gặp, cần vệ sinh ao hồ, thay nước định kỳ và cung cấp các loại vitamin cho cá để tăng cường sức đề kháng.
Hiện nay, do việc đánh bắt quá mức, lượng cá tra dầu tự nhiên đang ở mức báo động và có nguy cơ tuyệt chủng. Nếu muốn nuôi trồng giống cá này, bà con cần phải nắm vững kinh nghiệm và kỹ thuật thật sự tốt.
