Ngành nuôi tôm đang đối mặt với thách thức lớn khi chưa xác định rõ nguyên nhân chính gây ra dịch bệnh bùng phát (con giống, môi trường hay thời tiết?), dẫn đến việc chẩn đoán nhanh bệnh tôm trở thành yếu tố then chốt trong việc hạn chế thiệt hại. Một số cơ quan nghiên cứu và doanh nghiệp đã đưa ra giải pháp chẩn đoán nhanh bệnh tôm, nhận được nhiều sự áp dụng từ người nuôi.
Thực Trạng Dịch Bệnh Tôm
Tại một hội nghị tổ chức ở Cần Thơ, Tổng Thư ký VASEP Trương Đình Hòe tiết lộ rằng tỷ lệ nuôi tôm thành công ở Việt Nam chỉ trên 30%. Theo Cục Thú y, năm 2023, diện tích tôm nuôi bị thiệt hại là 22.600 ha do các nguyên nhân như dịch bệnh, môi trường, và cả nguyên nhân không xác định.
Các nông dân có kinh nghiệm cho rằng thất bại chủ yếu do dịch bệnh, mà nguyên nhân sâu xa là ô nhiễm môi trường. Chất thải từ thức ăn nuôi tôm thâm canh và siêu thâm canh gây ô nhiễm nặng nề, làm tăng tỷ lệ thất bại và phải treo ao.
Sóc Trăng hiện có diện tích nuôi tôm thâm canh và bán thâm canh lớn nhất nước (năm 2023 là 50.514 ha, chiếm 94,4% tổng diện tích nuôi của tỉnh). Đến giữa tháng 5/2024, chi cục Thủy sản tỉnh đã thả nuôi 13.700 ha, trong đó trên 300 ha đã bị thiệt hại. Hơn 50% diện tích bị thiệt hại do các bệnh như hoại tử gan tụy cấp, đốm trắng, phân trắng, và vi bào tử trùng.
Trong những tháng đầu năm 2024, chi cục cũng phát hiện tôm chết bất thường, chủ yếu trong giai đoạn ương mật độ cao. Kết quả xét nghiệm cho thấy, tôm dương tính với nhiều loại bệnh, thậm chí có mẫu dương tính với 2 loại bệnh.
Chẩn đoán bệnh tôm kịp thời giúp giảm thiểu thiệt hại kinh tế
Giải Pháp Chẩn Đoán Nhanh
Các chuyên gia cho biết, tôm khi đã phát bệnh thì gần như không thể điều trị, và một số bệnh chưa có thuốc đặc trị. Các hộ nuôi thường dựa vào kinh nghiệm hoặc gửi mẫu xét nghiệm về các phòng LAB, mất nhiều thời gian. Công nghệ xét nghiệm sinh học phân tử PCR tuy có độ chính xác cao nhưng không đáp ứng kịp thời yêu cầu của các trại nuôi.
Trường Thủy sản (Đại học Cần Thơ) đề xuất giải pháp sử dụng probiotic để cải thiện môi trường nước và sức khỏe tôm, chứng minh hiệu quả tốt. Công ty Cổ phần UV đã nghiên cứu và thương mại hóa công nghệ tạo kháng thể phòng bệnh trên tôm, ứng dụng thành công ở Sóc Trăng, góp phần hạn chế nhiều loại bệnh.
Gần đây, một số hộ nuôi ở Bạc Liêu, Cà Mau, Bến Tre và TP.HCM đã thử nghiệm công cụ RAPID (Robust & Accurate Prawn Infection Detector) để chẩn đoán và theo dõi mầm bệnh trong ao nuôi, mở ra giải pháp mới đầy hứa hẹn. Công cụ này cho phép người nuôi tự xét nghiệm tại ao, cho kết quả chỉ trong 60 phút.
Bộ công cụ RAPID bao gồm Máy tách chiết ADN và Máy đọc kết quả, có khả năng xét nghiệm chính xác 3 loại bệnh: WSSV, EHP, và EMS. Những thiết bị này giúp người nuôi có được thông tin kịp thời để xử lý, giảm thiểu thiệt hại kinh tế.
Đây là thành quả nghiên cứu của Forte Biotech, một doanh nghiệp trẻ trong lĩnh vực công nghệ nông nghiệp. Hiện các thiết bị chính của công cụ đã được sản xuất trong nước; chỉ còn phần “ống mồi” là nhập từ Singapore. Công ty đã nộp hồ sơ lên Cục Thú y từ tháng 12/2023, chờ xem xét để bán rộng rãi với giá hợp lý. Hy vọng công cụ này sẽ mở ra hướng đi mới trong việc giảm thiểu thiệt hại do dịch bệnh trong nuôi tôm.
