Protein thay thế trong thủy sản và những lầm tưởng

Vấn đề đặt ra

Quan điểm ủng hộ protein thay thế nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực của nuôi trồng thủy sản đến môi trường và những tranh luận về việc áp dụng các lựa chọn thay thế thuần chay và thủy sản được nuôi trong phòng thí nghiệm được xem như một liều thuốc để hướng đến một tương lai mang tính bền vững hơn. Tuy nhiên, những quan điểm đó đã đơn giản hóa quá mức vấn đề về nhiều mặt và bỏ qua ý nghĩa văn hóa và kinh tế mà nuôi trồng thủy sản đem đến trong cuộc sống hàng ngày của chúng ta.

Việc tìm hiểu sâu hơn về sự phức tạp của việc tiêu thụ các thực phẩm thủy sản và tiến hành tiếp cận vấn đề một cách sáng suốt để giải quyết những quan ngại về đạo đức là điều cần thiết. Bên cạnh đó, nên nghiêm túc xem xét những vấn đề xung quanh việc áp dụng các lựa chọn thay thế từ thủy sản nuôi và thực phẩm có nguồn gốc từ thực vật mới có thể thực sự giải quyết các thách thức đối với sản xuất và tiêu thụ thủy sản bền vững.

Áp dụng các giải pháp toàn diện

Các nhà phê bình thường cho rằng nuôi trồng thủy sản là phi đạo đức, gây ra các vấn đề về môi trường và xã hội, đồng thời ủng hộ các giải pháp thay thế dựa trên thực vật và tế bào. Nhưng sự thật là, những lời chỉ trích này thường được phóng đại và không phản ánh toàn bộ ngành công nghiệp.

Khi một ngành phát triển đến quy mô toàn cầu, cần có thời gian để hiểu tác động, phân tích và lên chiến lược các biện pháp đối phó để làm cho ngành đó hiệu quả và bền vững hơn. Tuy nhiên, điều tương tự cũng áp dụng cho các protein thay thế – vì chúng vẫn đang ở giai đoạn đầu và tác động thực sự của chúng vẫn chưa được định lượng và phân tích đầy đủ.

Các cơ quan và công ty khởi nghiệp trong nước và toàn cầu đang đóng một vai trò quan trọng trong việc làm cho ngành trở nên bền vững và hiệu quả hơn – từ sản xuất đến sau thu hoạch. Bằng cách thúc đẩy số hóa và tính minh bạch, họ đang giải quyết các thách thức và đưa ngành hướng tới một tương lai tốt đẹp hơn.

Cung cấp sự lựa chọn đa dạng cho người tiêu dùng

Ngày nay, điều cần thiết là cho người tiêu dùng tự do lựa chọn những gì họ muốn ăn, sự lựa chọn này có thể mang tính cá nhân và phức tạp. Phải thừa nhận rằng, mọi cá nhân đều có sở thích và nhu cầu dinh dưỡng khác nhau; một số có thể chọn ăn thuần chay vì lý do môi trường, trong khi một số khác có xu hướng chuộng các thực phẩm thủy sản hơn vì lý do, sở thích cá nhân.

Ngày nay, điều cần thiết là cho người tiêu dùng tự do lựa chọn những gì họ muốn ăn mang tính cá nhân hóa

Hơn hết, điều quan trọng là đưa ra lựa chọn thực phẩm sáng suốt và cần cân nhắc đến các yếu tố về tác động môi trường, phúc lợi động vật và nhu cầu dinh dưỡng cá nhân.

Tuy nhiên, các lựa chọn về protein thay thế chiết xuất từ thực vật hoặc xuất phát từ tế bào nuôi cấy với mục đích thay thế các loại thịt truyền thống cũng được xem như bước tích cực. Tin rằng những lựa chọn này đang cải thiện sự lựa chọn cho người tiêu dùng với các sở thích và thói quen ăn uống khác nhau. Ngành công nghiệp thực phẩm rất rộng lớn và có thể cùng tồn tại nhiều lựa chọn để đáp ứng các nhu cầu khác nhau của người tiêu dùng. 

Khả năng chi trả là yếu tố quyết định

Vấn đề đảm bảo đầy đủ dinh dưỡng vẫn còn là một thách thức toàn cầu và việc tiếp cận nguồn protein thay thế với mức chi phí phù hợp là điều cần thiết đối với các nền kinh tế khác nhau. Chi phí sản xuất các loại protein thay thế, chẳng hạn như từ tế bào nuôi cấy hay thủy sản được nuôi trong thí nghiệm hiện ở mức hàng nghìn đô la/kg, các chuyên gia trong ngành đang có những nỗ lực để giảm xuống còn hàng trăm đô la. Nhưng liệu mức giá ấy đến khi nào mới phù hợp cho những người nghèo hơn trong tương lai gần?

Ngoài ra, sự phát triển mà chúng ta đang hình dung về protein thay thế trong ngành thủy sản sẽ chỉ xảy ra khi người tiêu dùng sẵn sàng chi trả. Ví dụ về việc truy xuất nguồn gốc thủy sản, song theo đó là những thách thức riêng, bao gồm cả chi phí thực hiện các thay đổi trong chuỗi giá trị.

Nuôi trồng thủy sản đóng một vai trò quan trọng trong việc cung cấp nguồn protein giá cả phải chăng cho người dân. Ảnh: Tép Bạc

Ngành công nghiệp đánh bắt cá ở các nước sản xuất đã hoạt động dưới những ràng buộc nghiêm ngặt nhằm đảm bảo chất lượng thủy sản, nhưng việc thuyết phục người tiêu dùng sẵn sàng chi trả thêm  cho các lựa chọn thực phẩm được truy xuất nguồn gốc là một vấn đề lớn. 

Sự phát triển của nuôi trồng thủy sản trong nhiều năm gần đây đã mang lại nhận thức rõ hơn về những thách thức và các tác động môi trường. Để tối ưu hóa việc sử dụng tài nguyên, nâng cao hiệu quả và tăng năng suất, ngày càng có nhiều nhu cầu nghiên cứu sâu hơn và áp dụng công nghệ kĩ thuật cao trong ngành. Các tổ chức nghiên cứu và các công ty khởi nghiệp trên toàn thế giới đang hỗ trợ ngày càng nhiều cho những nỗ lực cải tiến liên tục này trong nuôi trồng thủy sản.

Mặc dù có sự phấn khích xung quanh vấn đề về protein thay thế, nhưng chúng ta vẫn chưa thể tìm hiểu hết mức độ ảnh hưởng của những sản phẩm này đối với môi trường và có mang tính bền vững hay không. Vì nhiều sản phẩm protein thay thế hiện đang được chế biến ở mức độ cao; trong đó, phải định lượng các tác động đầu nguồn của chúng (truy xuất nguồn gốc nguyên liệu thô và khí thải), trong khi các tác động cuối nguồn (tài nguyên được sử dụng trong quá trình chế biến) vẫn chưa được nghiên cứu về những ảnh hưởng lâu dài và cách giảm thiểu tác động tiêu cực từ chúng.

Cân bằng trong sản xuất 

Thủy sản nuôi trồng và các tác nhân cung cấp protein thay thế nên hướng tới việc tạo ra một tương lai bền vững,… Ảnh: Tép Bạc

Thủy sản hiện đáp ứng khoảng 20% ​​nhu cầu protein toàn cầu và tạo sinh kế cho hàng triệu nông dân ở nông thôn và ven biển. Trước khi thúc đẩy protein thay thế, khuyến khích tiêu dùng hàng loạt thì việc nhìn nhận về ảnh hưởng của chúng đối với sức khỏe con người là rất quan trọng. Mặc dù nghiên cứu đã chỉ ra rằng protein thay thế như thủy sản được nuôi trong phòng thí nghiệm có sự tương đồng với thịt truyền thống về mặt dinh dưỡng, nhưng ảnh hưởng sức khỏe lâu dài của việc tiêu thụ các loại protein thay thế vẫn chưa rõ ràng.  

Cán cân về sự phụ thuộc của thế giới vào các loại thực phẩm thủy sản để cung cấp protein so với hàng triệu những hộ dân ven biển phụ thuộc vào đánh bắt thủy sản làm kế sinh nhai sẽ dần trở nên mỏng manh. 

Ví dụ, nuôi trồng thủy sản không chỉ mang lại việc làm và cơ hội kinh tế cho những hộ nông dân, nhất là người dân các vùng ven biển mà còn có thể giúp giảm bớt áp lực đối với quần thể cá tự nhiên. Con đường phía trước nằm ở việc đạt được sự cân bằng không chỉ giữa thủy sản nuôi trồng và thủy sản tự nhiên mà còn cả trong chăn nuôi động vật và các nguồn protein thay thế khác.