Sau nhiều tháng chờ đợi, kỳ hẹn với Trung tâm Nghiên cứu Dâu tằm tơ Trung ương của tôi cuối cùng cũng đến khi mùa tằm bắt đầu.
Chở dâu từ bãi về. Ảnh: Dương Đình Tường.
Hợp tác đào tạo quốc tế giữa Việt Nam và Campuchia
Ngày 9/5/2024, tôi may mắn được đi cùng đoàn cán bộ của Tổng cục Nông nghiệp Campuchia và ông Sohn KeeWook, chuyên gia dâu tằm của KOPIA (Chương trình Nông nghiệp Quốc tế Hàn Quốc).
Trên xe, TS Nguyễn Thị Min, Phó Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Dâu tằm tơ Trung ương chia sẻ rằng KOPIA Việt Nam đã hỗ trợ dự án phát triển chuỗi giá trị trồng dâu nuôi tằm tại Yên Bái, góp phần thúc đẩy kinh tế địa phương.
Dự án này đã chứng minh hiệu quả kinh tế cao gấp 3-4 lần so với trồng lúa, từ đó khuyến khích KOPIA Campuchia gửi 4 cán bộ sang Việt Nam học tập kỹ thuật nuôi tằm.
Trong một tuần học tập tại Việt Nam, đoàn Campuchia đã học về kỹ thuật trồng dâu, phòng trừ bệnh hại, nuôi tằm và ươm tơ. Thực tế, Campuchia chỉ mới có vài chục ha dâu, nhưng nếu hấp thụ tốt kinh nghiệm thì có thể mở rộng diện tích sau khi về nước.
Sau vài tiếng chuyến xe, chúng tôi đã thấy vùng trồng dâu Trấn Yên với màu xanh bạt ngàn bên bờ sông Hồng. Bà Hoàng Thị Hà tại Lan Đình, Việt Thành chia sẻ kinh nghiệm: khi trời mưa, lá dâu phải được phơi khô trước khi cho tằm ăn để tránh bệnh.
Gia đình bà Hà, dù đã trên 60 tuổi nhưng vẫn bền bỉ với nghề trồng dâu nuôi tằm hơn 10 năm qua. Trồng 2,5 mẫu dâu và nuôi 2 vụ tằm mỗi năm, thu hoạch trên mỗi vụ đạt hơn 1 tạ kén, giúp gia đình thu lãi 20-30 triệu đồng mỗi tháng.
Đến thăm HTX Dâu tằm Hạnh Lê do chị Nguyễn Thị Hồng Lê làm giám đốc, tôi thấy nơi đây cung cấp giống cho các hộ nuôi quy mô lớn như bà Hà. Xã Việt Thành có 3 HTX dâu tằm và vùng trồng dâu rộng tới 315 ha.
Chị Lê (thứ ba từ trái sang) giới thiệu kỹ thuật nuôi tằm con tập trung cho đoàn cán bộ Campuchia. Ảnh: Dương Đình Tường.
Chị Lê từ nhỏ đã quen với việc trồng dâu nuôi tằm, sau khi lập gia đình đã quay lại với nghề vào năm 2015. Hiện chị trồng 3ha dâu, thành lập HTX vào năm 2023 để dễ dàng trao đổi kinh nghiệm và mua bán.
Chị Lê chia sẻ: “Ở những nơi mới hợp tác, tôi thuê đất để trồng dâu làm mẫu mô hình và hướng dẫn kỹ thuật nuôi tằm. Sau đó, người dân thấy hiệu quả sẽ học hỏi và mở rộng diện tích”.
Thay phân cho tằm đơn giản chỉ cần dùng lót tấm nilông đục lỗ bên dưới. Ảnh: Dương Đình Tường.
Với diện tích trồng dâu lớn, chị Lê không chỉ nuôi tằm con mà còn nuôi tằm lớn. Gia đình chị đạt doanh thu 700-800 triệu đồng năm ngoái, với lợi nhuận chiếm khoảng 40%.
“Từ khi áp dụng kỹ thuật nuôi tằm trên nền nhà và khay, chất lượng tơ cải thiện rõ rệt, giá thành cũng cao hơn nhờ đối tác thu mua tại địa phương. Tôi dự định xây dựng một nhà tằm kiểu mẫu rộng 600m2 để cung cấp giống cho bà con”, chị Lê chia sẻ.
Nếu như nuôi tằm bằng nong mỗi ngày phải cho ăn 5 – 6 lần và thay phân hàng ngày thì từ năm 2003, công nghệ nuôi tằm trên nền nhà chỉ yêu cầu cho ăn 3 lần mỗi ngày và vài ngày mới cần thay phân.
Thành công với mô hình chăn nuôi tằm hiện đại
Nhà nuôi tằm kiểu mẫu có dãy hành lang rộng rãi và các cửa sổ thoáng để tránh nắng, bên trong được chia thành các phòng chuyên biệt như phòng để dâu, phòng nuôi tằm con, phòng nuôi tằm lớn.
Nhà tằm kiểu mẫu này được Trung tâm Nghiên cứu Dâu tằm tơ Trung ương thiết kế và xây dựng năm 2019 cho HTX Dâu tằm Việt Thành, với trị giá 770 triệu đồng và diện tích 300m2, đủ để sản xuất trên 20ha dâu.
Nhà nuôi tằm con tập trung kiểu mẫu. Ảnh: Dương Đình Tường.
Kể từ năm 2001, nghề trồng dâu nuôi tằm tại Trấn Yên đã trải qua nhiều thay đổi lớn. Trung tâm Nghiên cứu Dâu tằm tơ Trung ương đã luôn đồng hành và hỗ trợ người dân ngay từ những ngày đầu khó khăn.
Giai đoạn đại dịch Covid đã gây ra nhiều thách thức, khiến giá kén xuống thấp và nhiều diện tích dâu bị phá bỏ, nhưng khi dịch bệnh qua đi, ngành trồng dâu nuôi tằm lại hồi sinh mạnh mẽ với diện tích trên 1.000ha.
TS Nguyễn Thị Min cho biết, diện tích trồng dâu tại Hàn Quốc rất nhỏ nên Hàn Quốc muốn đầu tư vào Việt Nam để phát triển sản phẩm tơ từ dâu tằm, mang lại giá trị kinh tế cao.
Các xã Báo Đáp, Việt Thành và Quy Mông của huyện Trấn Yên nằm trong chương trình KOPIA, Hàn Quốc. Hỗ trợ bao gồm giống dâu, tập huấn, xây dựng khu nuôi tằm và thay thế né tre bằng né gỗ.
Vùng trồng dâu bên bãi sông của xã Việt Thành. Ảnh: Dương Đình Tường.
Về giống dâu, trước đây sử dụng hom, nhưng nay sử dụng hạt đã cho thấy nhiều lợi ích: bộ rễ phát triển sâu, chống đổ và tái sinh tốt khi ngập lụt. Các giống dâu lai tạo như VH13, VH15, VH17, GQ2, GQ12, GQ20 đang được chuyển giao cho các tỉnh phía Bắc.
Công nghệ nuôi tằm hai giai đoạn giúp nâng cao hiệu quả sản xuất: nuôi tằm con tập trung từ tuổi một đến ba, và mua tằm lớn từ tuổi bốn, chỉ 10-12 ngày là kết kén. Công nghệ nuôi tằm trên giá nhiều tầng cũng giúp tăng năng suất và hạn chế bệnh dịch.
