Tôm thẻ chân trắng, còn được biết đến với tên khoa học là Penaeus vannamei hay Litopenaeus vannamei, là một trong những loài tôm được nuôi phổ biến nhất trên thế giới. Với giá trị thương mại cao và khả năng thích nghi môi trường tốt, đây là loài tôm mà ngành nuôi trồng thủy sản không thể bỏ qua.
Vào năm 1997, các nhà khoa học Pérez Farfante và Kensley đã đề xuất thay đổi danh pháp khoa học của tôm thẻ chân trắng thành Litopenaeus vannamei dựa trên các đặc điểm hình thái học, đặc biệt là các đặc trưng về cơ quan sinh dục. Tuy nhiên, sự phân loại dựa vào hình thái này không phù hợp với các kết quả phân tích di truyền, dẫn đến việc nhiều nhà nghiên cứu vẫn giữ nguyên danh pháp Penaeus cho loài tôm này bởi sự định loại chính xác ảnh hưởng lớn đến nghiên cứu dịch tễ học và quản lý dịch bệnh.
Tôm thẻ chân trắng là loài tôm nhiệt đới có nguồn gốc từ vùng biển Tây Mỹ Latinh, phân bố từ Nam Peru tới bắc Mexico. Được đưa vào nuôi thương mại từ cuối những năm 1970, loài tôm này đã trở thành nguồn lợi lớn cho các nước như Ecuador, Mexico, và Venezuela.
Đến cuối những năm 1990, tôm thẻ chân trắng đã được đưa vào châu Á và trở thành loài nuôi trồng phổ biến tại Trung Quốc và Đài Loan. Việt Nam cùng các nước như Thái Lan, Indonesia, Malaysia và Philippines cũng nhanh chóng nhập khẩu và phát triển nuôi loài tôm này.
Trong những năm đầu của thế kỷ 21, việc nuôi trồng tôm thẻ chân trắng tại Việt Nam gặp khó khăn do lo ngại về nguy cơ truyền nhiễm bệnh. Tuy nhiên, từ năm 2006, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã cho phép nuôi tôm thẻ chân trắng tại các tỉnh miền Trung và miền Bắc, với mục tiêu đa dạng hóa sản phẩm thủy sản xuất khẩu.
Tôm thẻ chân trắng trưởng thành từ 6–7 tháng tuổi, con đực nặng khoảng 20g và con cái từ 28g trở lên. Khi đạt trọng lượng từ 30–45g, chúng có thể đẻ từ 100.000 – 250.000 trứng có đường kính khoảng 0,22mm.
Ấu trùng phát triển qua nhiều giai đoạn từ nauplius không ăn, sống bằng noãn hoàn, đến zoea và mysis ăn sinh vật phù du, rồi chuyển sang hậu ấu trùng ăn mảnh vụn sinh vật đáy và các loài giáp xác nhỏ.
Các lĩnh vực nghiên cứu ưu tiên về tôm thẻ chân trắng bao gồm:
- Phát triển các dòng tôm kháng bệnh (SPR).
- Nghiên cứu cao hơn về các dòng giống tăng trưởng nhanh (SPF/SPR).
- Đổi mới các hệ thống nuôi mật độ cao, an toàn sinh học.
- Phát triển các phương pháp tiêm phòng và điều trị hiệu quả đối với bệnh virus.
- Thay thế nguồn thức ăn từ biển bằng các loại thức ăn thân thiện với môi trường và kinh tế hơn.
- Xây dựng hệ thống quản lý và xử lý nước hiệu quả cho hệ thống nuôi khép kín.
- Ứng dụng công nghệ giảm tải vi khuẩn trong hệ thống nuôi tôm.
- Tạo quy trình khử trùng hiệu quả trứng và ấu trùng tại các trại giống.
- Khám phá các giải pháp thay thế kháng sinh như men vi sinh và chất kích thích miễn dịch.
